Eta gure sustrairik sakonenetako bat, euskaldun guztiak batzen gaituena, euskara da, geure hizkuntza. Jatorri ezezagunekoa - gustu guztietarako teoriak badaude ere, hala nola Babeleko Dorre biblikoan hitz egiten zen hizkuntza dela dioena -, euskara ahoz transmititu da milurtekoetan zehar, eta, beraz, hainbat aldaera daude hitz egiten den eremuaren arabera.

Zailtasunak zailtasun, XX. mendearen erdialdean hitz egiteko edo irakasteko debekua barne, euskarak bizirik jarraitzen du eta Bilbo Bizkaiko kale, eskola, unibertsitate, komunikabide, enpresa eta erakundeetan hazten ari da, mundua ulertzeko dugun modua adierazteko tresna ezin hobea eskainiz. Kaixo, agur, mesedez, eskerrik asko, bai eta ez dira Bilbao Bizkaia bisitatzen duten bitartean edozeinek erabiliko dituen euskarazko hitzetako batzuk, baina seguru asko askoz gehiago ikasiko dituela.

Euskaraz gozatzeko beste modu bat bertso-saioetara joatea da. Saio horietan, bertsolariek proposatutako gaiei buruzko bertso batzuk kantatzen dituzte ikusleak hunkitzeko, metrika eta erritmo zehatzekin, poesia, gaurkotasuna, umorea eta sentsibilitatea elkartuz. Tabernetan, otordu edo afari baten inguruan, herrietako festetan eta antolatzen diren txapelketetan gozatu daitekeen aspaldiko tradizioa da.

Kirol tradizionala da euskal identitateak islatzen duen beste adierazpenetako bat. Herri-kirolak Bizkaiko barnealdeko baserrien eguneroko lanean sortzen dira, lan bat hobeto edo azkarrago nork egingo zuen jakiteko desafioak botatzen zirenean. Horrela sortu ziren aizkolari probak, harri-jasotzea, sokatira, sega eta barrena. Txapelketak egiten dira, eta herrietako erakusketetan eta festetan ere goza daitezke.

Bizkaiko kostaldeko edozein herritan ohikoa da traineruak entrenatzea ikustea, tripulazioen besoen indarrak bultzatuta uretan aurrera egiten duten ontziak. Baxurako ontziek egiten zituzten “lasterketetatik” sortzen da kirol hori, zeren eta, eguneko harrapaketak egin ondoren, portura ziztu bizian itzultzen baitziren lehenak arrantza saldu eta preziorik onena lortzeko. Eta Bilbao Bizkaian erronkak maite ditugunez, traineru-estropadak itsasertzak txapelketa bakoitza gozatzen duten zaleez betetzen duen kirol bihurtu ziren

Bilbao Bizkaiaren funtsa osatzen duen beste kirol bat pilota da. Herri guztietako pilotalekuetan jokatzen da, modalitaterik ezagunena esku-pilota dela. Eskuarekin larruz estalitako eta hariz jositako zurez egindako pilotak kolpatzen dira pilotalekuko paretaren kontra jaurtitzeko, aurkariak harrapatu ez ditzan. Beste modalitate batzuk pala eta zesta-punta dira. Tresna horiek pilotari are abiadura handiagoa emateko erabiltzen dituzte Bizkaia osoko pilotalekuetan ikus daitezkeen lehiaketetan. Pilotak horman jotzean sortzen duen hotsak, pilotak hartzen duen abiadurak eta edozein modalitatetako pilotarien erresistentziak eta trebetasunak pilota ikusi eta jolasteko kirol zirraragarria bihurtzen dute.

Euskal folklorearen beste ikuskizun koloretsuenetako bat euskal dantzak dira. Musika eta dantza elkartuz, belaunaldiz belaunaldi transmititutako dantza ikusgarriak herrietako plazez jabetzen dira jaietan eta erakusketetan. Aipagarrienetariko batzuk Durangaldeko dantzari-dantza, Lekeitioko kaixarranka edo Markina-Xemeingo ezpata-dantza dira, nahiz eta agian ezagunena aurreskua izan, eta, zehazki agurra izeneko bere partea, gonbidatuari omenaldia egiteko mota guztietako ekitaldi eta ospakizunetan dantzatzen dena.

Gainera, Bilbo Bizkaiko herri eta txoko bakoitzean gure izaera eta gure arbasoetatik jasotzen dugun herentzia ospatzen duten tradizio eta ohitura ezberdinak daude. Adibidez, Mendi Bozineroak, zeinetatik Euskal Herriko askatasunen sinboloa den Gernikan egiten ziren batzarrei deitzen zuten Lurraldean estrategikoki kokatutako bost gailurrak. Edo, itsasoaren mailatik 1.481 metroekin Bizkaiko sabaia den Gorbeiako gailurreko gurutzera urte berriko goizean igotzeko ohitura.

Beste tradizio bitxi batzuk daude, hala nola “madalenetan” itsasoratzea eta itsasora teila bat botatzea, Bermeok Mundakari Urdaibaiko Biosferaren Erreserban kokatzen den Izaro uhartearen jabetza irabazi zion eguna gogora ekartzeko (historia aldatu egiten da entzuten den herriaren arabera); edo txikiteroen salbea Bilboko Alde Zaharrean. Begoñako Ama Birjinaren egunean - Bizkaiko Amatxu beneratua -, Ama Birjinaren oinetaraino prozesioan joan beharrean, txikiteroek txikitoak eta pintxoak hartzeko errondak egiteari une batez uzten diote eta basilika ikusten den Zazpi Kaleetako puntu bakarrera doaz bertan salbea abesteko eta, ondoren, poteatzen jarraitzen dute. Gaur egun, Ama Birjinari ereserkia kantatzen jarraitzen dute leku horretan bertan, non Begoñako Ama Birjinaren taila bat baitago, eskuan txikito edalontzi bat duen munduko bakarra.