Plan amaigabeak Enkarterrin gozatzeko
Enkarterrin barneratzea paisaia bitxiak ikustea, kobazulo paregabeak esploratzea eta Bizkaiko historiako bideetan zehar ibiltzea da
Bizkaiko mendebaldeko muturrean kokatzen den Enkarterri eskualdea sorpresa handia da. Haranen gainean, paisaia menperatzen duten mendi-puska karstikoen babesean, latitude epeletako baso berezkoagoak daude; azaleraren azpian, berriz, urak zulatutako ehunka kobazulok benetako lurpeko labirintoak sortu dituzte, Pozalaguako kobazulo harrigarria eta bere estalaktita eszentrikoak bezala.
Inguru horretan sortu ziren Bizkaiko lehen hiribilduetako batzuk, hala nola Balmaseda eta Lanestosa, gaur egun ere bere kale, eliza eta monumentuetan Erdi Aroko ezaugarriak dituztenak, eta inguruko mendietako burdin minerala uraren indarrarekin eta suaren beroarekin eraldatzen zuten burdinolek eraginda aurrera egin zutenak.
Gure leku topeenak
Ezagutu Bizkaiko sekreturik topeenak
Mendi mitikoak, xarmaz betetako herriak, ondare artistiko berezi bat, ametsetako autoak, animalia basatiak baita dinosauroak ere dira Enkarterri Bizkaiko leku berezienetako bat egiten dutenak.
Gertaera Oneko Andra Birjinaren santutegia, erromesaldi eta festarako lekua, Karrantzara sartzeko atea da. Armañongo Parke Naturalak ongietorria ematen digu paisaia karstiko ikusgarri batekin, non haranak eta kare-tontorrak bata bestearen atzetik agertzen diren, eremu horretan mikroklima berezi bat sortuz. Berezitasun horiei esker, klima mediterraneoko landare-espezie berezkoagoak garatu dira, hala nola Sopeñako artadian, Armañon mendiaren magalean. Bertako zeruetan arranoak, putreak eta desagertzeko zorian dauden saguzar-espezie batzuk dira nagusi.
Eta lur azpian, berriz, 200 haitzulo eta leize baino gehiago zabaltzen dira. Horien artean Karlistako Torka nabarmentzen da, Europako handiena, espeleologiako adituentzat soilik egokia. Baina, zalantzarik gabe, guztietan ikonikoena Pozalaguako kobazuloa da, arrokaren arrailetatik iragazitako urak milioika urtean sortutako maisulana. Barruan, 125 metroko luzera duen areto batean, estalaktitek eta estalagmitek, batzuk koloma handien lodierakoak, forma harrigarrienak osatzen dituzte. Baina lurpeko katedrala bezala ezagutzen bada bere estalaktita eszentrikoen kontzentrazioagatik da, grabitateari desafio eginez bira eta gora egitea eragiten duen fenomeno bakar bat.
Animalia basatiek ere lekua dute Karrantzan. Zehazki, Karpin Abenturan, dagoeneko beren habitat naturalera itzuli ezin diren animaliak hartu eta zaintzen diren babeslekua. Panterak, katamotzak, hartzak, otsoak, tximinoak, kanguruak, hegaztiak… eta 55 animalia-espezie ere ikus daitezke Karpin Abenturan, haiek eta haien inguruak zaintzeko beharraz kontzientziatzeko. Eta bisita biribiltzeko, dinosauro ezagunenen tamaina naturaleko erreprodukzioak aurkitzea eta haien ohiturak paleontologian adituak diren gidarien eskutik ezagutzea bezalakorik ez dago.
Kolitza menditik, Batzar Nagusietarako deia egiten zen bost gailurretako batetik, Balmaseda dago ikusmenean. 1199. urtean Bizkaian sortu zen lehen hiribildua da Balmaseda, Gaztelako mesetaren eta Kantauri itsasoaren arteko merkataritzaren babesean. Gaur egun, oraindik ere, Erdi Aroko ondarearen zati handi bat gordetzen du, hala nola XIII. mendeko Zubi Zaharra edo Muzarena, eta monumentu-ondare izugarria, besteen artean San Severino eliza gotikoa, Santa Klara monumentu-multzoa, jauregi barrokoak eta udaletxea, bere aire mudejarrengatik ‘Meskita’ izenez ezaguna. Boinas La Encartada Museoa, hiribildu honen XIX. mendeko ehungintzaren industrializazioaren protagonista, gaur egun industriaren eta euskal txapela ospetsuaren museoa da.
Bizkaiko udalerri txikienean, Lanestosan, denbora gelditu egin dela ematen du. Calera ibaiaren paraleloan Enkarterriko hiribildu honetako kale harriztatuek, alboetan jauregi eta etxetzar dotoreak dituztela, beren trazatua mantentzen dute XIII. mendean merkataritzarako bere kokapen estrategikoagatik sortu zenetik, Zubi Zaharra eta karobi labea interesguneak direla.
Enkarterriko eta Bizkaiko historian Sopuerta ere oso toki garrantzitsua izan da, batez ere Abellanedako Batzarretxea hartzen zuelako, bertan biltzen baitziren Enkarterrietako udalerrien ordezkariak eta berezko forua zuen eskualde honetan izan zituzten askatasunen ikurra dena. Gaur egun, eraikinak Enkarterriko Museoa hartzen du, Enkarterriko mendeetako bizitzaren erakusgarri.
Bertatik gertu, Galdamesen, Europako Rolls-Royce bilduma pribatu handienaz goza daiteke. Loizaga dorreko museo harrigarriak XII. mendeko gotorleku batean 1910 eta 1998 artean luxuzko marka britainiarrak fabrikatutako modelo guztiak erakusten ditu, erabiltzeko egoera ezin hobean, motorraren beste bitxi batzuekin batera: Hispano-Suitza, Isotta Fraschini, Delaunay-Belleville edo Ford marketako klasikoak, Ferrari, Lamborghini edo Jaguar kirol-auto etxekoekin batera.
Burdin Mendietatik ateratzen zen mineralak bere arrastoa utzi du Enkarterrin. Izan ere, burdinaren industria duela mende batzuk hasi zen eskualde horretan, ibaiertzak burdinolez beteta baitzeuden, eta burdinola horietan eraldatzen zen inguruko mendietan ateratako metala. Muskizko El Pobal burdinolan, XVI. mendearen hasieran eraikia, zuzenean ikus daiteke sua eta burdina menderatzeko eta iltze, erreminta, lanabes edo arma bihurtzeko makineria elikatzen duen motorra izaten jarraitzen duela Barbadun ibaiak.
Enkarterriko meatzaritzaren beste erreferente bat Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa da. Bertan, modu didaktiko eta atseginean erakutsitako ingurunean jasotako meatzaritzako tresnen bilduma zabala dago. Museoa meatzaritzak Abanto-Zierbenan utzi zuen krater handienetako baten gainean dago, Concha II meategiarena, eta Zugaztietako meatze-herrixkatik kilometro gutxira; hara iristeko, Larreinetako funikularrean gora joan behar da, gaur egun laku txiki bihurtuta dauden atari zabaleko meategiak ezagutzeko. Ortuellan ere inguruko meatzaritzaren iraganaren lekuko badira, hala nola Apold-Fleisner motako siderita-labea, minerala aberasteko erabiltzen zena, kaltzinazio-labe bat edo Orconera meatze-auzoa.
Garai batean mineralez betetako trenak ibiltzen zuten trenbidea gaur Burdin Mendien Bide Berdea da, 42,5 kilometrotan Enkarterri zeharkatzen duena meatze-ustiapenen, kaltzinazio-labeen eta zamatzeko tokien ondoan Traslaviñatik – Artzentalesen -, Muskizko Kobaron auzoan mineral-kargaleku zaharraren ondoan itsasora iritsi arte.
Bertan, Itsaslurreko Bide Berdearekin bat egiten du, 2 kilometro pasatxoko ibilbide ikusgarria Kantauriko kostaldeko itsaslabarretan barrena, meatze-industriaren aztarnen artean, Arena hondartzaraino. Han, Europako aireko tranbiarik luzeena zenaren zimenduak ikus daitezke oraindik. Hondartzaren beste aldean, Zierbenako arrantza-portu xarmagarritik gertu, Lucero lurmuturra dago. Talaia horrek kostaldearen ikuspegi pribilegiatuak ditu, eta oraindik ere badira Nerbioi Itsasadarrerako sarrera zaintzen zuten defentsarako gotorleku zaharren aztarnak.
Enkarterrin barrena ibiltzea Kostaldeko edo Mendiko ibilbideetan zehar Done Jakue bidea jarraitzeko, inguruan egiten diren txakolin asko eta onekin dastaketa bat egiteko, XIX. mendeko trenbideetako langileen antzera putxera batean prestatutako babarrun batzuk dastatzeko, Ordunteko mendietan edo Trianoko mendietan naturaz gozatzeko, Alonsotegin hasi eta Ganekogortara edo Pagasarrira igotzeko, Turtziozeko edo Villaverdeko baserri tipikoan nola bizi zen jakiteko, Bolunburuko Kastroan K.a. IV. mendera bidaiatzea eta Zallako Bolunburuko monumentu-multzotik paseatzeko, edo Balmasedako Pasio Bizidunaren ikuskizunaz gozatzeko.
Beti dago Enkarterrira joateko arrazoi on bat.
