Uriberen historia duela milioika urte hasi zen, itsasoak gaur egun Bizkaiko kosta dena estaltzen zuenean. Denbora luzez, itsas organismoen sedimentuak eta maskor txikiak itsas hondoan metatzen joan ziren, duela 40 milioi urte itsas plakek elkarrekin talka egin eta itsasoaren hondoa altxatu zuten arte. Pixkanaka, haizeak eta itsasoak Uribeko itsaslabarrak higatu zituzten, eta agerian utzi zituzten estratu horiek. Lurraren historia irakur dezakegu horietan, geologian interesa duten pertsonentzako benetako altxorra eta, aldi berean, edonorentzat ikusgarria den panorama.

Bizkaiko Flysch-a sortu zuten indar itzelek garai bateko sedimentuak tolestu eta birmoldatu egin zituzten eta gaur egungo paisaia harrigarriak utzi zizkiguten, artista baten irudimenetik atera balira bezalakoak. Fenomeno hori Getxoko Galeako itsaslabar ikaragarrietan eta Uribeko kostalde osoan ikus daiteke, hala nola Lemoizen, Armintzako arrantza-portuaren parean, non kolore beltz bitxia hartzen du; eta, bereziki, Barrikan, estratuak hareatik sortzen baitira animalia mitologiko bat balitz bezala, eta oraindik ikus daiteke antzinako sumendiek botatako pillow laba.

Geologiak paisaia ahaztezina osatzen duen beste leku bat Gaztelugatxe da, non arrokak, itsasoak, naturak eta tradizioek bat egiten duten ikuspegi magikoa sortzeko. Lehorretik uharte honen goialdean dagoen ermitara doazen 241 mailak igotzeak badu saria: itsasertzaren gaineko ikuspegi harrigarriez gain, kondairak dio azken mailan San Joan Bataiatzailearen arrastoa grabatuta dagoela eta hura zapaltzeak zorte ona dakarrela. Eta hori gutxi balitz, ermitako kanpaia hiru aldiz jotzeak izpiritu txarrak uxatzen ditu.

Bizkaiko hondartzarik erakargarrienetako batzuk ere badaude Uribeko kostaldean. Horietako batzuk erraz eskura daitezke garraio publikoan Bilbotik. Lasaiak eta familiarrak daude, ezkutuak eta basatiak, surfean aritzeko edo muturreko kirolak eginez adrenalina askatzeko ezin hobeak. Sopelan lau hondartza daude: Barinatxe, zona nudista duen hareatza zabala, non gainetik egan egiten duten parapenteak ikusten ohi dira; Arriatera-Atxabiribil, surflariak ibiltzen diren itsasbeheran bat bihurtzen diren hondartza bi; eta Meñakozeko harrizko hondartza txiki eta naturala, Barrikarekin partekatzen duena. Herri horretan daude, gainera, Barrikako hondartza basatia, harearen artean estratuak azaleratzen dituena; eta Muriola, ‘Game of Thrones’ seriearen filmaketak oso ezaguna egin zuen hareatza txikia.

Plentziako Itsasadarraren bokalean zabaltzen den badiak bi hondartza ditu: Plentziakoa eta Gorlizekoa, hareatza lasaiak, eguna familiarekin edo kuadrillarekin pasatzeko eta Kantauriko ur epeletan uretako kirolak probatzeko aproposak. Lemoizen, Armintzakaldeko hondartza arrantza-auzo tradizionalaren ondoan dago, balio natural bereziko ingurune batean; Bakioko hondartza, berriz, Bizkaiko luzeena, ohiko lekua da Gaztelugatxeko Biotopo Babestuarekin hondoko oihal gisa surfa egiteko edo hareaz gozatzeko.

Uribeko beste ikono bat Butroeko gaztelua da. Gotorleku horretan botere-borroka handiak izan ziren Erdi Aroan, eta, XIX. mendea iritsitakoan, gaztelu bihurtu zen, kutsu erromantikoekin. Gaur egun Gatikan ikus daiteke, bere baldarrekin, inguruko lorategi zoragarriko zuhaitzen artean sortuz, maitagarrien ipuin batean egongo balitz bezala. Erdi Aroak ere ondare aberatsa utzi zuen eskualdean, hala nola Erandioko Martiartu dorretxea, Mungiako Torrebillela, Larrabetzuko Anguleri jauregia, Zamudiotorre, Zamudion, edo Uribe osoan aurki daitezkeen eliza eta ermitak.

Barrualdean, Txorierriko eta Butroeko haran leunak garai bateko bizimoduaren isla dira, landazabaleko paisaia berdea, baso, laborantza, baratze eta baserriz osatu. Hain zuzen, Bizkaiko baserririk adierazgarrienetako batzuk Uriben daude, eta XVI., XVII. eta XVIII. mendeetakoak dira; beraz, arkitektura-balio handia dute, eta gure tradizioetan, lurrean eta ingurunean sustraiak dituen bizimodu baten adierazgarri dira.

Eta gure ohitura errotuenen artean, mahai onak lehentasuna du. Bizkaiko errezeta tradizionaletan, sormenezko sukaldaritza modernoa eskaintzen duten jatetxeetan edo pintxoetan - gure lurraldeko tabernetako barretan ezinbestekoak diren gutizia txikiak - erabiltzen diren produktu askoren jatorria Uribeko nekazaritza-ustiategi txikietan dago. Bertan, euskal gastronomia ospetsu egin duten errezetetako batzuk dastatzeko aukera dago, baita inguruko jatetxeetako sukaldeen berrikuntzatik atera berriak diren plater irudimentsuak ere.

Ez da ahaztu behar Uribe Bizkaiko txakolin-tradizio handiko eremuetako ere badela. Gure lurraldean hain preziatua den ardo gazte eta fruta-gustoko honen sekretuak ezagutu nahi dituzten pertsonentzat, ardoak hazten diren mahastietatik buelta bat eman ondoren eskualdean txakolina egiten duten upategietako batera bisita egitea da onena. Bakioko Txakolingunea da Uribeko txakolinaren erreferentea. Txakolinaren historia, tradizioa eta ezaugarriak, eta txakolina prestatzeko prozesua ezagutzeko gune paregabea da, bai eta dastatzeak egiteko ere, dauden motak eta ezaugarriak bereizten ikasteko.

Ibilbideak

Uribeko herriak lotzen zituzten antzinako bideak, idi-gurdiek jarraitzen zituzten ibilbideak eta mendeetan gure arbasoek jarraitzen zituzten bidexkak GR 280 Uribe bilakatu dira. Ibilbide hau eskualde osoko herri, kultur intereseko leku eta natur txoko baliotsuetan barrena doa, zazpi etapatan banatuta, 137 kilometrotan.

Etapa ezberdinetan, labar, mendi eta haranen artean, Lemoizen Urizar eta Andraka auzoetatik; Plentzian Txipioko hezegunetik; Sopelan Sopelabasoko basotik eta Munarrikolandako historiaurreko tumuluetatik; Erandion Martiartu dorretik;eta Derion Unbeko eta Lauroberretako guneetatik, igarotzen da

Arrietatik, Itzurigana menditik, Urtaldetik eta Sollubeko hegoaldeko magaleko basoetatik igaro ondoren, bidea Meñakako Mesterika auzora iristen da, handik Larraurira, Mungian eta, Zumetzagako San Migel ermitaraino igo ondoren, Bakion kostaldera iristen da. Ibilbidea berriz ere Larrauriraino iristen da, eta bertatik Maruri-Jatabera jotzen du, Urizarmendi gailurrera igo eta Armintza auzorantz jaisteko, Lemoizen. Handik, Plentzia eta Gamiz-Fika lotzen dituen beste bide bat abiatzen da, Mungian barna, bidean Butroeko gaztelua, Boluko errota eta Kafrangaetxebarri baserria ikusiz, Fruizen GR280-arekin berriz bat egiteko.

Azkenik, etapa zirkular batek Zamudioko, Lezamako eta Larrabetzuko altxor historikoez gozatzeko aukera ematen du. Bidean, Bilboko Burdin Hesiaren aztarnak, Erdi Aroko Zamudioko eta Lezamako dorreak eta Larrabetzuko Goikolexearen hiribildua eta eliza daude.

Uribe osoan zehar, beste 44 ibilbide motzagoak egin ditzakezu, ibilaldi erosoan egiteko eta eskualde honetako txoko guztiak ezagutzeko modukoak: herriak, ermitak, jauregiak eta hiribilduak, itsaslabarrak, landa-ingurunea, geologia, ibaiak eta errekak, mendietako gailurrak, itsasargiak... Horrez gain, mendeetan zehar erromesek Bizkaia zeharkatzen duen Kostaldeko Bidetik Santiagora iristeko egin duten bidea ere jarrai daiteke Uriben, edo Nordic Walking egin daiteke zailtasun maila desberdineko ibilbideetan.