Bilbotik minutu gutxira metroz, inguruko txakolina zerbitzatzen zuten pitxer txikiengatik ‘hiribildu jarrilleroa’ esaten zaiona ezagutzeko hainbat tokiz beteta dago:

Bizkaia Zubia: Portugaleteko eta Bizkaia osoko sinboloa, Zubi Esekia izenez ere ezaguna, Industria Iraultzaren ezaugarri izan zen burdinaren arkitekturaren erakusgarri onenetako bat da. Munduko lehen zubi transbordadorea 1887an eraiki zen, Portugalete eta Getxo arteko pertsonen eta ibilgailuen joan-etorria errazteko, Bilboko Itsasadarreko nabigazioa oztopatu gabe. Horretarako, irtenbide teknikoa eta aldi berean estetikoa diseinatu zen, garai hartarako berritzailea. Burdinazko erraldoiak, 2006an Gizateriaren Ondare izendatu zutenak, bere funtzioa betetzen jarraitzen du gaur egun, eta, gainera, bere pasabidetik ia 60 metroko altueran ibiltzeko aukera ematen du.

Irisgarritasunari buruzko informazioa: Bizkaia Zubia

Itsas Pasealekua: Portugaletek bi kilometro inguru ditu itsasadarraren ertzean, hiru zatitan banatuta. Antzinakoena Kai Zaharra da, non oraindik ere itsasora egindako txalupek goizero deskargatzen dituztela harrapaketak ikus daitekeen. Ondoren, Txurruka Kaia dago, XIX. mendean itsasoaz gozatzeko herrira hurbiltzen ziren turistei ostatu emateko eraikitako eraikin dotore eta jaurerriz hornitua: Zunzunegi, Olaso, Palacios, Balparda, Vicuña eta Gandariasko etxe ederrak. Itsasadarraren ezkerraldeko Bizkaia Zubirako sarbidea ere bada Txurruka Kaia. Hirugarren zatia Burdin Kaia da.

Burdin Kaia: Portugaletek burdinaren ingeniaritzaren lan garrantzitsu hau gordetzen du, Evaristo Churrucak diseinatutako Burdin Kaiko 800 metroak, Bilboko Itsasadarrean nabigatzea segurua izatean lagundu zuena, 1881ean eraiki baino lehen hondarrezko barra bat sortzen baitzen bokalean, istripuak eta hondoratzeak eragiten zituena. Ibilguaren sakonera neurtzeko itsas tresna den Mareometroaren ondotik hasita, Burdin Kaian barrena ibiltzeak Bizkaia Zubiaren eta Abrako badiaren ikuspegi ikusgarriak eskaintzen ditu gaur egun.

Solar Plaza: Portugaleteko hirigune historikoaren eta Itsasadarreko kaien artean dago plaza zoragarri hau, portugaletetarrak elkartzen diren tokia. Han aipagarriak dira Udala, 1883an eraikitako eraikin neoklasiko soila, eta Víctor Chavarriren monumentua, Bizkaiko industriaren aitzindarietako bat eta Bizkaiko Labe Garaiak ospetsuak sortuko zituen enpresa baten sortzailea. Kiosko ezaguna, 1912an eraikia eta zuhaitzez inguratua, portugaletetar belaunaldi ezberdinentzako dantza- eta ospakizun-lekua izan da. Baserrien produktuak eta loreak erosten jarraitzen dute urteko astearte, ostegun eta larunbatetan bertan egiten den ‘Baserritarren azokan’.

Alde Historikoa: mendi hegal batetik Itsasadarrera jaitsiz, Erdi Aroko hiru kaleak Portugaleteko historiaren zaindariak dira. Coscojales, Víctor Chávarri - Barrenkalea izenez ere ezaguna - eta Santa Maria kaleak herriko familia garrantzitsuenen jauregi errenazentista, klasizista eta barrokoekin eta plaza txikiekin apainduta daude. Hirigune historikoko kale harritsuetako taberna eta tabernak dira, gaur egun, gure gastronomia ospetsu bihurtu duten pintxoak dastatzeko eta edateko lekurik onenetakoak.

Andra Mari Basilika: Erdi Aroko hiribilduko lekurik garaienean, eliza bat eraiki zen Ama Birjinaren omenez. Eliza hori eraldatu egin zen, eta gaur egun Done Jakue bideko Iparraldeko Bidearen ondoan ikus dezakegun basilika gotiko ikusgarria bihurtu zen. Barrualdean, nabarmentzekoak dira Andre Maria Birjinaren XIV. mendeko tailua, erretaula nagusi polikromatuan, Portugaleteko marinel eta arrantzaleen artean debozio handia duena, eta herriko familia aberatsenei eskainitako kaperak. Eliza honen kanpoaldean gotiko berantiarreko ohiko arbotante eta gargola bereizgarriak ikus daitezke, baita errenazimenduak portadetan duen eragina ere. Elizaren kanpoko begiratokia Bizkaia Zubiaren, Itsasadarraren ubidearen eta inguruko herrien panoramika ikusteko lekurik onenetako bat da.

Salazar dorrea: Erdi Aroko Bizkaiko etxe garrantzitsuenen etxe-dorre tipikoen adibidea, Salazar dorrea hirigune historikoaren eta Santa Maria Basilikaren artean dago. Itsasadarrean eta herriko sarreran zegoen leku pribilegiatutik, dorre horrek aukera ematen zion Bizkaiko historiako familiarik boteretsuenetako bati porturako salgaien trafikoa kontrolatzeko. Harlanduzko lau angeluko eraikin bikain honek hainbat erabilera izan ditu historian zehar: defentsa-gotorlekua, jauregi-egoitza eta, gaur egun, museoa eta jatetxea.

RIALIA - Industria Museoa: Gallartako eta Zugaztietako hurbileko meategietako burdinak Bilboko, Ezkerraldeko eta Portugaleteko industrializazioa ekarri zuen, Itsasadarra eta ibaiertzetan azaleratu ziren industrietan lan egin zuten pertsonak protagonista zituen historia. RIALIA - Industria Museoak bizipen horiek guztiak biltzen ditu eta gorde egiten ditu eskualdeko industria-ondare aberatsa zabaltzeko, Bizkaiko industria metalurgiko nagusietatik datorren bilduma baten bidez: pinturak, tresnak, materialak... XX. mendeko industriaren iraganik berrienean egindako ibilaldia.

Herri-jaiak: Portugaleteko herri ospakizunek tradizio luzea dute. Adibidez, San Roke jaiak, duela mende batzuetatik abuztuaren 14an hasten direnak. Musikak eta jaiak herriko kaleak betetzen dituzte, eta 15ean Portugaleteko Diana ospatzen da Ama Birjinaren omenez. Milaka portugaletetar aritzen dira dianaren akordeak kantatzen herriko kaleetan zehar, gero baratxuri-zopa gozo bat dastatzeko. Uztailaren 1ean ospatzen da Giako Ama Birjina, herriko marinelen jatorria gogorarazten duen festa. “Dominguines” izenekoak altxatu eta lore-eskaintza egin ondoren, festa herriaz jabetzen da, Coscojales kaletik Jaitsiera Handiarekin amaitzeko. Portugaleteko jai-egutegiko beste mugarri bat San Nikolas da, San Nikolas eta San Telmo marinelen eta nabigatzaileen kofradiak antolatuta, irailean. Batel eta nasapunta txapelketak, herri-bazkaria eta musika, ‘Kolas’-a erretzean amaitzen direnak.

Itsasadarraz gozatuz: Canilla ibiltokia, Udalaren Turismo Bulegoak gaur egun duen tren geltoki zaharra, aisiarako lekua da Itsasadarraren ondoan, eta ibaiertzean paseatu eta Bizkaia Zubiaren ikuspegi ikusgarria ikusiko dugu. Itsasadarreko uretan udan egiten diren traineru-estropadak ikusteko ere leku aproposa da. Ibilaldiak itsasontzian egiten dira, bi ibaiertzen ondare historikoa ezagutzeko. Eta Churruca kaitik hasita, ibilaldi atsegin batek Santurtziraino eramango gaitu, Bizkaiko sardinaren hiriburu den herriraino.